column Hannah Bosma, Folia mei 2000
samen spelen
Je kunt een film als een teken des tijds beschouwen: een afspiegeling van gangbare wereldbeelden, praktijken en verlangens. Gelukkig is een cultuur niet homogeen: op eenzelfde tijdstip hebben verschillende mensen verschillende levensbeschouwingen, denkkaders, belangen en idealen. Zo betoogde ik vorige maand dat ik Toy Story 1 wat betreft de sekse-rollen verbazingwekkend ouderwets vind voor een film die in 1995 met de nieuwste animatie-technologie is gemaakt.
Het afgelopen jaar kwam Toy Story 2 uit. Als ik de verschillen tussen beide films als graadmeter beschouw van onze veranderende wereld, dan raak ik optimistisch gestemd. Toy Story 1 heeft twee rivaliserende mannetjes-toys in de hoofdrol. Toy Story 2 verrast door de andere inslag.
De toys voeren geen onderlinge strijd meer maar trekken er eendrachtig op uit om hun makker Woody te redden. Woody komt voor de keus te staan: of terug naar Andy en het risico lopen in het spel beschadigd te raken en later afgedankt te worden, of aan een museum verkocht worden en daar mooi gerestaureerd eeuwig achter glas bewonderd worden. Enerzijds liefde, vriendschap, saamhorigheid, spel, risico, onzekerheid, kwetsuren en mogelijk verlies; of anderzijds steriele perfectie, bewondering op afstand en onsterfelijkheid. Uiteindelijk kiest Woody voor zijn liefde voor Andy en de toys, en het bijbehorende gevaar om ooit verlaten te worden. Oude pop Pete, die nooit uit zijn originele verpakking is gehaald omdat geen kind hem als speeltje wilde hebben, probeert Woody uit alle macht tegen te houden maar verliest en belandt uiteindelijk naast een Barbie-pop in de rugzak van een meisje.
Het feit dat meisjes überhaupt een rol spelen is "revolutionair" ten opzichte van deel 1. De meisjes, zelfs de Barbies, zijn leuk en kordaat. En eindelijk is er een belangrijk en actief vrouwelijk personage in de speelgoedwereld: de stoere cowgirlpop Jessie. Zingend vertelt zij hoe fijn het was toen zij de lievelingspop van een meisje was, en hoeveel pijn het deed toen zij werd afgedankt toen het meisje ouder werd (een lied gecomponeerd door Randy Newman en indrukwekkend vertolkt door Sarah Maclachlan).
Traditionele mannetjes (Al en Pete), geobsedeerd door individueel winstbejag ten koste van alles, delven het onderspit in Toy Story 2. Liefde, kwetsbaarheid, saamhorigheidsgevoel en samenwerking staan centraal. Zelfs de aartsvijanden Zurg en Buzz leren elkaar uiteindelijk als vader en zoon kennen...
Deze verwijzing naar Star Wars is een van de vele referenties naar andere films. Natuurlijk wordt er ook steeds naar Toy Story 1 verwezen. En uiteraard is de film een voortdurende zelfreferentie naar de bijbehorende merchandising - wanneer Andy's toys in een speelgoedwinkel ronddwalen, of wanneer ze hun eigen computergame spelen. Ook in dat opzicht is deze film typisch voor deze tijd waarin de werelden van film, muziek, computergames, reclame en merchandising door elkaar heen lopen.
