HANNAH'S HOMEPAGE
OPZIJ, MAART 1999
Haar stem klinkt als Minnie Mouse op
helium, volgens de niet-liefhebbers.
Zingen kan ze niet. Haar
miljoenensucces heeft ze vooral te
danken aan haar extravagante, sexy
uitdossingen.
De adepten daarentegen zien Madonna
als een icoon, een postmoderne artieste
die speelt met clichés, manvrouwrelaties op hun kop zet en in het
vrouwonvriendelijke showbizzwereldje
stevig de touwtjes in eigen handen heeft.
Madonna maakt de tongen los.Wie op
feesten en partijen met kracht van
argumenten mee wil praten over het
fenomeen, doet goed zich het boek
Madonna van de wetenschappers Hannah Bosma en Patricia
Pisters aan te schaffen. De twee -
onomwonden pro - Madonna
gaven eerder een succesvolle reeks
colleges over de Amerikaanse zangeres
aan de Universiteit van Amsterdam.
Bosma en Pisters gaan niet over een
nacht ijs. In hun inleiding leggen ze uit
hoe het komt dat Madonna zoveel
opschudding veroorzaakt.
'Pornografie,
censuur,
tienerzwangerschappen, heiligschennis,feminisme, ras- en etniciteitvraagstukken,
homo- hetero- en biseksualiteit,
postmodernisme'- dat zijn, in een
notendop, de kwesties die rond
Madonna's werk aan de orde komen.
Alleen al daarom, zeggen Postma en
Pisters, is ze interessant. De
wetenschappers beginnen, onder
verwijzing naar het werk van de filosoof
Theodor Adorno, met een uiteenzetting
over het verschil tussen 'hoge' en 'lage'
cultuur. Daarbij wordt popmuziek
doorgaans gerangschikt onder 'laag' en
rockmuziek onder 'hoog'. Popmuziek is
commercieel, onbenullig, simpel,
standaard, glad en kunstmatig.
Rockmuziek is creatief, serieus,
subversief en vernieuwend. Op pop dans
je, naar rock luister je. Popmuziek wordt
geassocieerd met lichamelijk en
vrouwelijk, rockmuziek met intellectueel
en mannelijk. Belangrijke mannelijke
artiesten als Bruce Springsteen, Bob
Dylan en Elvis Costello zetten de toon.
Madonna is een vrouw en ze
maakt pop: simpele dansmuziek. Dus
wordt ze gezien als een onnozele spring-in-'t-veld.
Maar dat is ze niet!
Madonna schokte de wereld met haar
performance bij de presentatie van 'Like
a Virgin', ze schokte de wereld met haar
boek Sex. Ze provoceert met haar
erotische aantrekkingskracht en met de
mooie mannen, vaak homoseksuele negers, die ze
in haar clips om zich heen laat dansen.
Zij is de baas in haar unversum. 'Controle
en macht vormen een rode draad in
Madonna's leven en werk. Niet alleen
heeft ze bijzonder veel controle over de
productie van haar werk. Ook is het
thema "macht" op allerlei manieren in het
werk zelf aanwezig. In
haar songteksten houdt Madonna
steeds het heft in handen in relatie tot
haar minnaars, of commandeert ze het
publiek om met haar in de maat te
dansen. Madonna toont ook dat ze door
te trainen macht heeft over haar lichaam.'
Girl-power. Maar Madonna, geboren in
1958, is allang geen meisje meer. Ze is,
moeder geworden, ook als artieste
veranderd. Op haar cd Ray
of
Light laat
ze zich van een heel andere kant zien:
gevoelig, subtiel, bijna zweverig.
Daarmee kreeg ze nieuwe fans, maar
haalde ze zich ook het misnoegen van
sommige oude liefhebbers op de hals.
Madonna is onvoorspelbaar.
Bosma en Pisters betogen dat juist die
onvoorspelbaarheid Madonna's grote
kracht is. Madonna choqueert niet om het
choqueren. Haar spel met identiteiten en
imago's etaleert haar autonomie, haar
vrijheid als artiest en als vrouw.
Zo bereidde ze de weg voor zangeressen
als Anouk en Alanis Morissette.
Bij hun betoog, hoe overtuigend ook,
voeren de twee auteurs zo'n overmacht
aan academische analyses op dat het
lijkt alsof ze de ultieme heiligverkiaring
van Madonna nastreven. Dat is gelukkig
niet zo. Nog net niet. Bosma en Pisters
geven bijvoorbeeld toe dat Madonna
geen virtuoze zangeres is. 'We horen
haar stem niet glijden en cirkelen, laaien
en snikken, strelen en stokken. We horen
geen extase in haar stem en geen diep
verdriet- Eigenlijk lijkt Madonna meer te
spreken dan te zingen'. Soms draven de
wetenschappers door. Dat Madonna op
haar eerste cd's zo'n vlak, hoog
stemmetje had, kun je volgens Bosma
en Pisters zien als een daad van verzet,
een ironisch statement. Dat lijkt me
vergezocht. Hoe dan ook, ik krijg nog
steeds hoofdpijn van die vroege
nummers. Maar ach, wie niet van de
muziek van Madonna houdt, zal door een
boek niet van mening veranderen.
Inge van den Blink
HANNAH'S HOMEPAGE